Okul Başarısını Arttırmak İçin Gizli Silahınız

Evet, uykudan bahsediyorum. Bu gizli silahınız uyku.

Neden gizli diyorum?

Çünkü bir çok aile çocuğunun uyumsuz davranışları ve düşük okul başarısının ardındaki nedenlerden birinin günlük uyku ihtiyacını karşılayamaması olduğunu bilmiyor.

­

Ama bu yazıyla beraber artık siz biliyor olacaksınız ve merak etmeyin çocuğunuzu istediğiniz saatte kolay ve keyifli bir şekilde yatağa sokmanın yollarını da konuşacağız.

İnanın çocuğunuzun yaşına göre ihtiyacı olan günlük uyku saatlerini düzenli olarak uyumasını sağlamak, kendinizi paraladığınız okul seçimleri, dersaneler, mental matematik aktiviteleri, özel derslerden kat kat önemli.

Günlük uyku ihtiyacını tam karşılayan çocuğun bu aktivitelerden alacağı verim kat kat fazla olacaktır.

Çünkü kaliteli, yani yaşına uygun miktarda ve sabaha kadar uyanmadan alınan uyku sadece vücut gelişiminin değil, beyin gelişiminin de temel taşlarından biri.

Yetersiz ve kesintili uyku;

• öğrenme ve hafıza problemleri
• asabiyet ve sinirli olma durumu
• dikkat eksikliği
• bağışıklık sisteminin zayıflaması, daha sık hastalanma
• obezite gibi birçok probleme yol açıyor.

Halbuki yaşına göre yeterli ve kesintisiz uyku uyuyan çocuk ve gencin beyni gece uyurken o gün öğrenilen bilgileri organize ediyor, beyindeki ilgili yerlere kaydediyor ve beyni ertesi günkü öğrenmeye hazırlıyor.

Sadece okuldaki öğrenme değil, çocuğun oyun oynarken, kitap okurken, sizinle konusurken veya çevresini gözlemlerken öğrendiği bilgilerin sindirilmesi için de uyku çok gerekli.

Yani çocuk uyurken gece beyninin çok işi var, ve bu işleri hakkı ile yapabilmesi için sabaha kadar hiç rahatsız edilmeden uzun saatlere ihtiyacı var.

Yaşa göre uyku ihtiyacı ile ilgili birçok kaynak arasında tutarsızlıklar var ama çoğunluk ortalama olarak aşağıdaki aralıklarda hemfikir:

İlkokul çocuğu: 10-11 saat

Ortaokul çocuğu: 9-10 saat

Lise genci: 8,5-9 saat

O yüzden, özellikle hafta içi ertesi gün okul olan geceler için lütfen şu basit hesabı yapın ve evde buna göre bir düzen kurun:

1) Çocuğunuzun sabah saat kaçta kalkması gerekiyor?

Net bir örnek üzerinden gidelim, diyelim ki çocuğunuz 2. sınıfta ve sabah 7'de kalkması gerekiyor.

2) Yaşına göre günlük uyku ihtiyacı kaç saat?

2. sınıfa giden 8 yaş civarı bir çocuğun, her gece ortalama 10-11 saat uykuya ihtiyacı var.

3) O zaman akşam saat kaçta uyuması gerekiyor?

Sabah 7‘de kalkmak üzere ortalama 10,5 saat uyuması için akşam en geç 20.30’da uykuya dalmış olması gerekiyor.

Tabii ki bu çocuk robot değil, bazen 20’de uyur, bazen uykuya dalması gece 21’i bulabilir ama bu şekilde en az 10 saat uykusu garanti olur.

4) Peki o saatte uyuması için saat kaçta yatağa girmesi lazım? Yatağa kolay ve keyifli gitmesi için neler yapılabilir?

2. sınıftalarken kendi kızlarımdan hatırlıyorum; yatmadan önce kitap okuma saatimiz olduğu için akşam 19.30’da tüm hazırlıklarını bitirip yatağa girerlerdi. 20’ye kadar kitaplarını okurlardı (loş ışıkta) ve ben “Haydi saat 20:00, ışık kapatma vakti” dediğim zaman, odalarında karanlıkta dinlemek üzere masallarını veya sakinleştirici müziklerini açıp beni çağırırlardı.

Ben de sırayla yatakta yanlarına oturup, karanlıkta sırtlarını kaşırdım, saçlarını okşardım, biraz sohbet ederdik. Bu bizim için günün artık tüm telaşının bittiği, başbaşa kalıp 5-10 dakika da olsa özel zaman geçirdiğimiz anlardı.

Tabii ki çocuk bu, sonu yok, beni bırakmamak için bazen her türlü numarayı denerlerdi ama aramızda bir kod belirlemiştik. Ben hep bebekliklerinden beri uyku zamanı odadan çıkmadan önce onlara “Night night, sleep tight, I love you ” (İyi geceler, iyi uykular, seni seviyorum) derdim, şimdi büyüdüler, kodlarımız değişti, ikisi için de ayrı özel kodlarımız var ama rutinimiz hala benzer.

2. sınıf dönemine dönersek, onlar da biliyorlardı ki, ben artık bu cümleyi söyleyince sınır nettir ve bu noktadan sonra taviz vermeyeceğim. Ne kadar “anne susadım, anne tuvaletim var, anne son bir şey daha söyleyeceğim, anne gitme gece seni çok özlüyorum, anne gitme korkuyorum” gibi sonsuz oyalama taktikleri denerlerse denesinler, ayda yılda bir olabilecek çok özel durumlar dışında olay bitmiştir ve artık uyku vaktidir, uyumasalar bile yataklarında kalmaları gerekir.

Eğer şanslarını zorlarlarsa, uyku rutinimizdeki o tatlı ses tonumu kızmadan, bağırmadan ama biraz daha kuvvetli ve otoriter hale getirerek “iyi geceler kızım, sabah görüşürüz” derdim ve olay biterdi.

Bu şekilde onları iyice uykuya hazırladıktan sonra, ikisinin de odasından en geç 20.20 civarı çıkmış olurdum ve yorgunluk durumlarına göre, sakinleştiri müziklerini veya masallarını karanlıkta dinleye dinleye, 10-20 dakika içinde fosur fosur uykuya dalmış olurlardı.

Dediğim gibi tabii robot değiller, ruh hallerine ve yorgunluk durumlarına göre uykuya kolay veya zor dalmaları, veya uykuya dalma süreleri değişebilirdi ama yatağa giriş saati ve ışığı kapatma saati değişmediği sürece aşağı yukarı her akşam bu düzen tutarlı bir şekilde devam ederdi, ki hala böyle sadece saatler farklı.

Size de önerim, net uyarınıza rağmen eğer çocuğunuz, yataktan kalkmaya devam ediyorsa, hiç uzun uzun konuşmalara girmeden bıkmadan usanmadan, sakin bir şekilde onu elinden tutup veya kucağınıza alıp, yatağına geri yatırın ve sadece kod cümlenizi kullanın “örneğin, şimdi uyku vakti, sabah görüşürüz”.

Başka hiç bir münakaşaya ve güç çatışmasına girmeyin. Tutarlı olursanız inanın çok kısa sürede mesajı alacak ve pes edecektir. Aynı stratejiyi geceleri uyanıp yanınıza geliyorsa yine uygulayabilirsiniz.

Amaç uyku saatlerinin kolay ve keyifli geçmesi olduğunda şu prensipler çok önemli:

• Uyku saatinden en az 1,5 saat önce teknolojiyle (TV, bilgisayar, ipad vs) olan tüm ilişkisinin kesilmiş olması. Çünkü bunlar aşırı stimüle ediyor ve uykuya dalmalarını zorlaştırıyor. Zaten bir de bunları bırakıp uykuya gitmek istemiyorlar, eğer hafta içi okul günü illa da bunları kullanmaları gerekiyorsa uyku saatinden çooook uzak tutun lütfen. Ve telefon, ipad, bilgisayar ve televizyon gibi aletleri odalarında tutmayın. Çocukların ve ergenlerin korteksleri henüz tam gelişmediği için bu konuda kendilerini kontrol etmeleri çok zor. Bizim gözetimimize ihtiyaçları var, hele hele de bir bağımlılık yaşıyorlarsa bunlari odalarında tutmak, tatlıyı çok seven bir insanın önüne baklava koyup bunu yeme demek gibi birşey.
• Eğer çocuğunuz yatmaya gitmek istemiyor veya uykuya dalmakta zorlanıyorsa, uyku öncesi çok hareketli oyunlardan kaçının. Tam tersi daha sakinleştirici ve uykuya hazırlayıcı aktiviteler tercih edin. Uyku öncesi kitap okumanın avantajı da bu. Kızlar uyku saati öncesi sokakta bile oynuyor olsalar, bir kere yatağa girip kitaplarını ellerine alınca hemen sakinleşme ve gevşeme başlıyor, farkında olmadan uyku havasına giriyorlar.
• En önemlisi, uyku öncesi yatma vaktinin sizinle 5-10 dakika bile olsa başbaşa geçirdikleri keyif zamanı olması. Bu dakikaları iple çekmesi. Çünkü gün boyu onlarla başbaşa kaldığımız ve tüm dikkatimizi onlara verdiğimiz dakikalar çok az. O yüzden uyku öncesi bu dakikalar hem onlar hem de bizim için günün en özel zamanı olabilir. Biz evde yok isek, yine başkasıyla da aynı keyfi yaşayabilir.
• Uyku saatinin pazarlık konusu olmadığını çok iyi bilmesi. Ben çocuklarımla çok konuda pazarlık yaparım, onların ikna becerilerinin gelişmesi konusunda bunun iyi bir pratik olduğunu düşünüyorum. Ama söz konusu uyku saatleri olduğunda bebekliklerinden beri bu konuda süper prensipli oldum ve hala öyleyim ve öyle de olmaya devam edeceğim. Onlar da bunu çok iyi bilirler ve o yüzden beni bu konuda çok fazla denemezler.
• Herşeyin her gece aynı sırada yapılması. Çocuklar her ne kadar itiraz etselerde düzene ve rutine bayılırlar, bu şekilde hep sırada ne olduğunu bilirler ve kendilerini huzurlu hissederler. Belli bir yatmaya hazırlanma ve yattıktan sonra uykuya dalma rutininin olması herkes için herşeyi kolaylaştırır. Ayrıca biyolojik saatleri de kendini bu düzene alıştırdığı için bu saatlerde otomatik olarak uykusu gelmeye başlar. Özellikle ana okulu ve ilkokul döneminde bunun faydası çok daha fazla.

5) Peki o saatte yatağa girmesi için saat kaçta yatmaya hazırlanmaya başlaması lazım?

Evet yatma saatini de konuştuk, geriye doğru giderken şimdi sırada yatağa girene kadar olan rutini var. Herkese göre değişir sırası ve süresi.

Yine 2. sınıf döneminde hatırlıyorum, bizde genelde duş alma, diş, tuvalet, pijama, saç fırçalama, kitap seçme, müzik açma şeklinde olurdu ve aradaki dağılıp başka şeylerle ilgilenme paylarını da sayarsak 20-30 dakika kadar sürerdi. O yüzden 19.30’da yatakta olabilmeleri için 19’da yatmaya hazırlanma süreci başlardı, tabii ki arada ne kadar zamanları kaldığı konusunda hatırlatma yapmam gerekirdi.

6) Peki o saatte yatmaya hazırlanmaya başlaması için oyununu, ödevini, yemeğini, çantasını hazırlamasını hangi saatlerde ayarlamak lazım?

Bakın nereden nereye geldik farkında mısınız?

Çocuğun sabah kalkması gereken saatten başlayıp geriye doğru okuldan geldikten sonra yatmaya kadar olan zamanını planlama noktasına ulaştık. Çünkü hepsi birbirine bağlı. Eğer okuldan gelince belli bir düzen takip etmezse bu ister istemez uyku zamanını ileri atıyor ve bir kısır döngü başlıyor.

Sabah 7'de kalkması gereken bir 2. sınıf çocuğunun her gece ortalama 10-11 saat uykuya ihtiyacı var demiştik, ortalama 10,5 saat desek, akşam 20.30 gibi uyumuş olması için, 20'de ışığını kapatmış olması; ışığını 20'de kapatması için de 19.30-19.45 gibi yatağında olması; o saatlerde yatağında olabilmesi için de saat 19-19.15 gibi akşam yemeğini bitirmiş ve uyku öncesi rutinine başlamış olması gerekiyor.

Sonuç

Çocuğunuzun sabah kalkış saatinden başladık, buradan geriye gelerek yaptığımız hesaplarla okuldan geldikten sonra nasıl bir düzen kurmamız gerektiğine kadar bir planlama yaptık. Uyku saatlerini çocuğunuzla her gece savaşmak yerine, nasıl daha kolay ve keyifli bir hale getirebilirsiniz bunlara baktık.

Ama tüm bu hesaplar sonucunda şok olacağınızı da biliyorum, çünkü çocuğunuzun düşündüğünüzden çok daha önce günü sonlandırması gerekecek. Okuldan eve gelişi ile yatışı arasında çok kısa bir süre olacak. 

Elbette ben de çok iyi biliyorum, bu rutine okul sonrası aktiviteler ve ödevler girdiği için bu zamanlamaları tutturmak hiç kolay değil, bir de elbette çalışan anneler ve babalar haklı olarak akşamları çocuklarıyla zaman geçirmek istiyorlar, tüm bu sebepler çocukların uyku saatlerinin gitgide ileri kaymasına sebep oluyor.

Tüm bunlarla ilgili neler yapılabileceği ayrı bir yazı konusu ama bilmenizin ve hatırlamanızın önemli olduğunu düşündüğüm şey şu;  çocuğunuzun yaşı kaç olursa olsun, düzenli olarak gece ihtiyacı olan ortalama miktarda uykusu alması pek çok açıdan çok önemli.

Çünkü uyku öyle bir şey ki, bir lüks değil, temel ihtiyaç, hele hele gelişim çağında olan çocuklar için.

Beraber geçirdiğiniz zamanlar, beraber TV izlemek yerine, uyku saatinin de çok özel bir parçası olabilir. İnanın çocuğunuz da siz de bu özel saatleri sonsuza kadar hatırlayacaksınız ve sizi birbirinize daha çok bağlayacak.

Eğer böyle bir düzene alışık değilseniz başta size bu hesapları yapıp bir düzen kurmak çok zor ve yorucu gibi görünebilir ama esas bunu yapmayıp her gece çocuğunuzla savaş halinde olmak daha yorucu. Çocuğunuz uykusunu alamadığı için onun huysuz davranışlarıyla uğraşmak veya okulda konsantrasyonu düştüğü için dersleriyle uğraşmak daha yorucu.

Hem biraz uğraşıp bu düzeni bir kere kurduğunuzda düşünsenize çocuğunuz her akşam çok geç olmadan belli bir saatte tıkır tıkır uykuya gidecek, ve siz de uzun bir günün ardından hem kendinize hem de eşinizle olan özel zamanlarınıza daha çok zaman ayırabiliyor olacaksınız.

Herkes kazanıyor olacak.

Okul dönemiyle ilgili diğer yazılarım da ilginizi çekebilir, özellikle çocuğunuzun kitap okumayı sevmediğinden yakınıyorsanız Çocukları Kitap Okumaya Teşvik Etmenin 6 Sinsi Taktiği yazım sitenin en popüler yazılarından.

Umarım faydası olur.

Sevgilerimle

Ahu